Kiedy na rynek wchodzi nowy model klimatyzatora split, czynnikiem chłodniczym jest w nim najczęściej R32 – difluorometan (CH2F2). Choć jest to rozwiązanie młode – pionierzy dopiero w 2013 r. zdecydowali się na konstrukcję i sprzedaż urządzeń z tym czynnikiem – dziś klimatyzatory splity na R32 mogą stanowić nawet połowę europejskiego rynku tych urządzeń. W 2019 r. było to 37%, zaś w 2023 r. będzie to ponad 80% (oceny i prognozy brytyjskiej agencji doradczej BSRIA).

Nie byłoby dzisiejszej błyskotliwej kariery R32 jako płynu roboczego dla nowych klimatyzatorów, gdyby nie stopniowe wycofywanie z rynku czynników chłodniczych o wysokim GWP (Global Warming Potential – potencjał tworzenia efektu cieplarnianego), zgodnie z poprawką z Kigali do Protokołu Montrealskiego i harmonogramem podanym w rozporządzeniu UE 517/2014 (zwanym F-gazowym). Nowe – pierwszy raz wprowadzane do obrotu – małe klimatyzatory split (do 3 kg napełnienia czynnikiem dla pojedynczego układu klimatyzacji) po 1 stycznia 2025 r. będą mogły być napełnione czynnikiem o GWP nie wyższym niż 750. Wiodący jeszcze do niedawna w klimatyzacji czynnik R410A ma GWP wynoszący aż 2088, zaś R32 – ok. 675-677.

Obecnie Komisja Europejska prowadzi przegląd (review) rozporządzenia F-gazowego pod kątem realizacji jego celów, tj. obniżenia emisji F-gazów o ⅔ do 2030 r. w porównaniu do 2014 r. Wśród propozycji nowelizacji rozporządzenia jest całkowity zakaz stosowania czynników chłodniczych o GWP>750 w klimatyzatorach stacjonarnych oraz pompach ciepła. W praktyce oznaczałoby to ograniczenie stosowania czynnika R410A do większych instalacji VRF, do których czynnik R32 nie może być stosowany, ponieważ jego palność ogranicza wielkość napełnienia.

Właśnie ze względu na palność – a właściwie “lekką palność”, ponieważ czynnik R32 zalicza się do czynników trudno zapalnych (klasa A2L* według normy PN-EN 378) – również dla klimatyzatorów split istnieje napełnienie maksymalne. Jest ono pochodną LFL (Low Flammable Limit) – dolnej granicy palności, wynoszącej dla R32 0,306 kg/m3 (tj. 3,5% objętości czynnika w powietrzu). Dla klimatyzatorów split maksymalne napełnienie urządzeń zależy od powierzchni podłogi pomieszczenia (A) i wysokości montażu urządzenia (h), według następującej zależności:

maksymalne napełnienie [kg] = 2,5 x LFL x 1,25 x h x √A

Dlatego producenci klimatyzatorów na R32 powinni podawać maksymalną powierzchnię podłogi i wysokość montażu, dla którego dany model klimatyzatora może być stosowany. Pomieszczenie z takim urządzeniem powinno być dobrze wentylowane, nie może być w nim źródła otwartego ognia, a poziom podłogi nie powinien być miejscowo obniżany (R32 jest cięższy od powietrza, w razie wycieku będzie się więc gromadził w zagłębieniach podłogi).

To, że czynnik R32 jest “trudno zapalny”, nie wpływa na bezpieczeństwo podczas normalnej eksploatacji. Problem pojawia się w przypadku wycieku i obecności źródła zapłonu. Jednak dla większości urządzeń wyciek nawet całego czynnika z urządzenia nie spowoduje przekroczenia dolnej granicy zapalności wynoszącej 0,306 kg/m3. Większe ryzyko może pojawić się w przypadku nieuwagi przy pracach serwisowych czy naprawach, kiedy może dojść do wytworzenia mieszaniny uwolnionego czynnika z tlenem. Dlatego trzeba zwracać szczególną uwagę na to, by podczas napraw nie zasysać powietrza. Sam czynnik nie jest toksyczny, ale produkty jego rozkładu termicznego (zachodzącego w temperaturze 300-400ºC) – już tak. Dlatego podczas napraw przed lutowaniem trzeba opróżnić instalację i przepłukać ją azotem. Sprawdzając pomieszczenie pod kątem wycieków, wykrywacz należy umieścić przy podłodze (R32 jest cięższy od powietrza).

Dobra wiadomość dla użytkownika i instalatora jest taka, że poza palnością czysty R32 jest rozwiązaniem lepszym niż R410A (którego zresztą jest składnikiem). Jest bardziej wydajny – napełnienie urządzenia może być nawet do 30% mniejsze niż w przypadku R410A – oraz efektywny energetycznie, ze względu na lepszą przewodność cieplną i mniejszą lepkość. Jako czynnik jednorodny może być używany do prac serwisowych (np. uzupełnienia płynu roboczego) zarówno w stanie ciekłym, jak i gazowym. Czynnik R32 jest też o ok. 20% tańszy niż czynnik R410A, choć wymaga od instalatora odpowiedniego oprzyrządowania – dedykowanych manometrów, detektora nieszczelności i stacji odzysku czynnika.

Jaka jest więc przyszłość czynnika R32? Z pewnością będzie odgrywał znaczącą rolę w nowych klimatyzatorach split. Ze względu na lekką palność, nie jest natomiast zamiennikiem R410A w urządzeniach istniejących – nie nadaje się do retrofitu. Drugim ważnym wcieleniem R32 będzie jego udział w nowych czynnikach chłodniczych (mieszaninach), które mają zapewniać coraz niższe GWP, najlepiej przy braku palności. Takie rozwiązania już powstają…

* klasa A2L została wprowadzona do normy PN-EN 378-1+A1 w 2017 r., ze względu na rosnące znaczenie czynników o niskim GWP, ale trudno zapalnych. Czynnik klasy A2L rozprzestrzenia ogień w warunkach testowych 60°C i 101, 3 kPa, przy maks.prędkości spalania ≤ 10 cm/s w warunkach testowych 23°C i 101,3 kPa