Najczęściej stosowaną wentylacją w domach jednorodzinnych jest wentylacja naturalna nazywana często grawitacyjną. Z pewnością jest to zasługą niskich kosztów eksploatacyjnych, które związane są jedynie z okresowym czyszczeniem kanałów wentylacyjnych oraz bezgłośnego działania.

Jest to rozwiązanie, które od wieków funkcjonuje w budownictwie i wiele osób decyduje się na nie po prostu z zasady nie zastanawiając się nad ewentualnymi jego wadami. Nowoczesne budownictwo znacząco różni się nawet od tego sprzed kilkudziesięciu lat. Bryły budynków są znacznie szczelniejsze co znacząco ogranicza wymianę powietrza. Skuteczność wentylacji grawitacyjnej w nowoczesnych obiektach zwykle jest zbyt mała w porównaniu do potrzeb użytkowników a na dodatek z zasady zależna głównie od pory roku i warunków atmosferycznych.

Dotychczasowe rozwiązania wentylacyjne w budownictwie

Do niedawna w budownictwie stosowano jedynie wentylację grawitacyjną nieregulowaną, w której obieg powietrza polegał na wnikaniu powietrza z zewnątrz, poprzez naturalne nieszczelności w drzwiach i oknach oraz wywiewaniu zużytego przez kominy wentylacyjne. Mimo niekontrolowanego przepływu powietrza w dodatku zależnego od warunków atmosferycznych budynki często były wręcz nadmiernie wentylowane. Dla przykładu silny wiatr powoduje w takim układzie wwiewanie kanałami kominowymi dużych ilości powietrza a w pomieszczeniach odczuwalne są przeciągi. Taki efekt przyczynia się do dużych strat ciepła przez co na ogrzewanie ponoszone są dużo wyższe koszta.

Kiedy w latach 90-tych pojawiły się w Polsce szczelne okna PCV, następnie okna drewniane znacząco zmniejszyła się możliwość naturalnej wymiany powietrza, ograniczając możliwość efektywnego działania wentylacji grawitacyjnej. Zmniejszyły się także straty ciepła. Przez ograniczenie wymiany powietrza spowodowano wzrost wilgotności w budynkach, co sprzyja rozwijaniu się pleśni i grzybów. Mieszkańcy często narzekają na złe samopoczucie, senność czy alergie.

Co zrobić jeśli wentylacja grawitacyjna nie działa efektywnie?

Wychodząc naprzeciw problemom z właściwą wentylacją nowoczesnych domów o dużej szczelności bryły, pojawiła się wentylacja grawitacyjna regulowana. Żeby zapewnić prawidłowy obieg powietrza na oknach montuje się specjalne regulowane nawiewniki, a na kominach również regulowane kratki wywiewne. Od tego w jakim stopniu będą one otwarte zależy ilość powietrza doprowadzanego do budynku i usuwanego z niego. W ten sposób możemy sterować obiegiem powietrza zapewniając stałe dostawy świeżego powietrza.

Jak poprawić efektywność działania wentylacji grawitacyjnej?

Regulowana wentylacja mechaniczna jest ciekawym rozwiązaniem, jednak nie będzie dawała satysfakcjonujących efektów kiedy warunki atmosferyczne będą niesprzyjające. Rozwiązaniem jest tutaj wentylacja mechaniczna, która wesprze wentylację grawitacyjną, kiedy ta nie będzie działała efektywnie, wprowadzając powietrze w ruch przy pomocy wentylatorów. Takie połączenie wentylacji mechanicznej i grawitacyjnej nazywane jest wentylacją hybrydową. Oprócz wentylacji grawitacyjnej montuje się w domu wentylator w nasadzie kominowej, który będzie usuwał zużyte powietrze natomiast świeże nadal będzie dostarczane do budynku nawiewnikami okiennymi bądź ściennymi.

Wentylacja mechaniczna umożliwia sterowanie obiegiem powietrza i jego intensywnością w domu, najczęściej za pomocą kilku wentylatorów, znajdujących się zwykle w kuchni i łazience. Każdy z nich może być sterowany osobnym czujnikiem.

Wentylacja wywiewna często pojawia się w uproszczonej postaci wentylatorów w łazienkach czy okapach kuchennych, ale jest to tylko dodatek usprawniający standardową wentylację grawitacyjną, gdyż nie jest to typowa instalacja wyciągowa.

Działanie wentylacji grawitacyjnej można także poprawić montując na kominie specjalną nasadę, która spowoduje powstanie podciśnienia po zawietrznej jej stronie, wspomagając naturalny ciąg kominowy. Jednak i one nie zawsze są w stanie zagwarantować stabilność i niezawodność wentylacji. Najlepiej sprawdzają się w tym celu nasady kominowe, które obracają się w zależności od kierunku, z którego wieje wiatr.

Zalety wentylacji hybrydowej

Do zalet wentylacji hybrydowej możemy zaliczyć:

• Brak uzależnienia działania systemu wentylacji od warunków pogodowych. Jeżeli pogoda nie jest sprzyjająca działaniu wentylacji grawitacyjnej i w kominie nie wytwarza się ciąg, potrzebny do wyprowadzenia zużytego powietrza uruchamia się wentylator zamontowany w nasadzie komina.
• Niskie koszta eksploatacji – wydajność wentylatora wywiewnego jest podobna do wydajności wentylatorów w centrali wentylacyjnej, której koszt eksploatacji jest dużo wyższy.
• Łatwość montażu – nie ma problemu z doposażeniem budynku z wentylacją grawitacyjną, w wentylację wywiewną wspomagającą jej pracę. Nie ma potrzeby kucia stropów ani rozprowadzania nowych kanałów wentylacyjnych.

Jeżeli jednak konstrukcja budynku ma być absolutnie szczelna, jak zapewnić właściwą wentylację pomieszczeń?

Wentylacja grawitacyjna regulowana czy nie jest niestety niepraktycznym w przypadku szczelnych energooszczędnych budynków, których wentylacja nie może wiązać się z nadmierną stratą ciepła. Budynek szczelny i dobrze zaizolowany ma znacznie mniejsze zapotrzebowanie na energię. Montaż otwartych kanałów wentylacyjnych, typowych dla wentylacji grawitacyjnej powodowałby jedynie straty ciepła i wzrost zapotrzebowania bryły na ciepło do ogrzania powietrza. Rozwiązaniem w tej sytuacji będzie więc montaż wentylacji mechanicznej.

W znowelizowanych warunkach technicznych pojawiło się sporo nowych wytycznych dotyczących wentylacji. Istnieje możliwość stosowania wentylacji hybrydowej, która będzie wspierała działanie wentylacji grawitacyjnej, jednocześnie jednak wciąż aktualny jest zapis dotyczący zakazu stosowania wentylacji grawitacyjnej w pomieszczeniach, które są wyposażone w wentylację mechaniczną oraz klimatyzację.

Dlatego też w domach energooszczędnych sprawdzi się wyłącznie wentylacja nawiewno-wywiewna, która jest znacznie bardziej złożona od wentylacji wywiewnej. Oprócz zapewnienia wywiewania zużytego powietrza z pomieszczeń odpowiada także za kontrolowany nawiew świeżego powietrza. Wymaga to skomplikowanej sieci kanałów, które połączone będą z centralą wentylacyjną. Jest ona coraz częściej wyposażana w wymiennik ciepła, dzięki któremu można odzyskiwać ciepło (patrz rekuperator). Oprócz wymiennika znajdziemy w centrali filtry powietrza, które poprawią jakość powietrza nawiewanego z zewnątrz, co najbardziej doceniają osoby z dolegliwościami alergicznymi.

Ze względu na prace montażowe obejmujące większość pomieszczeń, instalację centrali wentylacyjnej i sieci kanałów, o montażu wentylacji mechanicznej najlepiej pomyśleć już na etapie budowy domu. W domach już wykończonych prace te będą znacznie bardziej uciążliwe i problematyczne, jeśli będziemy chcieli zachować dotychczasowy wygląd pomieszczeń i nie prowadzić przewodów w widocznych miejscach.

Koszta montażu wentylacji hybrydowej i mechanicznej?

Budując nowoczesny energooszczędny dom, tak jak już wspomnieliśmy najlepszym rozwiązaniem będzie wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna. Koszt w przypadku domu jednorodzinnego o powierzchni 150-200 m2 wyniesie około 16 – 20 tys. złotych. Należy jednak pamiętać, że rezygnując z budowy przewodów kominowych potrzebnych do działania wentylacji grawitacyjnej zaoszczędzimy około 12 tys. złotych. Tyle średnio kosztuje ich budowa. Zatem w ostatecznym rozrachunku, wyposażenie budowanego domu w wentylację mechaniczną to koszt zaledwie 4 – 8 tys. złotych  dla takiego domu.

Wentylacja hybrydowa w przypadku gdy mamy już wentylację grawitacyjną w domu o powierzchni od 150-200 m2 to koszt do 5 tys. złotych. Zawiera się w nim jednak jedynie doposażenie istniejącej instalacji w wentylację mechaniczną wywiewną czyli zakup wentylatorów oraz kanałów wywiewnych razem z uwzględnieniem zakupu nieco droższych ram okiennych posiadających nawiewniki. Jeżeli doliczyć do tego koszt budowy kanałów kominowych w wysokości około 12 tys. złotych, cała wentylacja hybrydowa to koszt około 17 tys. złotych, czyli znacznie więcej niż w przypadku wentylacji mechanicznej.

Podsumowanie

Wentylacja hybrydowa jest rozwiązaniem pośrednim, który rozwiąże problem nieefektywnej wentylacji grawitacyjnej stanowiąc jej wsparcie. Doposażenie istniejącej instalacji w wentylację mechaniczną wywiewną pomoże jedynie odprowadzać „zużyte” powietrze z budynku. Doprowadzenie świeżego, wciąż zależne jest od pracy nawiewników, których regulacja jest jednak ograniczona. Dlatego też wentylacja hybrydowa nie jest dobrym rozwiązaniem długoterminowym. Chcąc mieć pełną kontrolę nad wentylacją w domu, dodatkowo oszczędzać na ogrzewaniu dzięki odzyskowi ciepła i cieszyć się zawsze świeżym, oczyszczonym powietrzem w domu warto zdecydować się na wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną w wymiennikiem ciepła.

Autor: Artur Słabosz
Współwłaściciel marki EcoComfort.